‘Ja, maar …’ Net als ik begin te twijfelen aan mijn internetverbinding vervolgt ze: ‘Ik begrijp wel wat je zegt over dat schrappen, maar het is toch een mooie zin?’ Haar weerstand voel ik door het scherm heen. Dus laat ik haar zien dat haar verhaal krachtiger wordt zonder die ene mooie zin. Eerst komt er een voorzichtig knikje, dan: ‘Ik zie wat je bedoelt. Al zou ik het zonde vinden die zin nooit meer te zien.’
Het schrijfadvies ‘kill your darlings’ roept bij jou waarschijnlijk ook protest op. Dat ene bijzondere woord, die prachtige zin of fantastische alinea moet uit het verhaal? Hoe aardig ik dat ook breng, leuk wordt het niet. Weet ik wel hoelang je erover hebt gedaan? Snap ik wel hoe geniaal die zin is en hoeveel pijn het doet om die te schrappen? Je peinst er niet over.
Gelukkig kan het anders, ik leg je uit hoe.
Verliefd zijn is niet altijd leuk
Kill your darlings pas je tijdens het herschrijven toe. Die darlings, dat zijn je stopwoordjes en je favoriete stukjes. De mooie vondsten, het personage dat een beetje op jou lijkt en je uitgebreide beschrijvingen. Hoe verliefd jij er ook op bent geworden, ze komen je verhaal niet altijd ten goede. Dan zit er maar één ding op: je moet ze killen.
Dat is niet leuk. Ook niet als ik je het verschil laat zien. Als ik je uitleg dat ik aan jouw verhaal, maar vóór jouw lezers werk. En dus soms dingen zeg waar jij niet blij van wordt. Zelfs de auteurs die me vragen ervoor te zorgen dat hun tekst kort en bondig is, vinden daadwerkelijk deleten moeilijk. Schrappen zorgt vaak voor tegensputteren.
‘Kill your darlings, kill your darlings, even when it breaks your egocentric little scribbler’s heart, kill your darlings.’ – Steven King
Minder rigoureus mag
Schrappen vraagt om moed, om je ego aan de kant zetten. Als dat nog niet lukt is er een mildere manier. Minder rigoureus, meer lief voor jouw woorden. Ben je nog niet toe aan schrappen, denk dan eens aan bewaren. Zinnen die nu nog niet op de beste plek staan komen wellicht verderop in je verhaal nog van pas. Of in een nieuw verhaal. Want wees eerlijk, schrijven smaakt toch naar meer?
En van wie moet weggooien, deleten en schrappen eigenlijk? Je woorden kwamen niet voor niets, je mag erop vertrouwen dat je ze later kunt gebruiken. Dat er een plek is waar ze passen.
Soms duurt het even …
Natuurlijk kun je voor het bewaren een mooi notitieboekje of schrift aanschaffen, en er zijn ook steeds meer handige notitie-apps. (Ik ben gek op Evernote.) En zelfs een Word-document voldoet al.
De geschrapte darlings gaan hun werk heus doen. Soms komt het meteen, soms duurt het weken, maar je gaat merken dat je niets kwijt bent geraakt, maar juist rijker bent geworden. Laat maar komen, die creativiteit!
Hier en daar schrap ik, nog vaker bewaar ik. Een zin die al een jaar in m’n notities staat: ‘De zucht van de student was hoorbaar, en even was het alsof niet zíjn vraag de rare vraag was, maar de mijne.’ Wat ik ermee ga doen? Wellicht weet ik het morgen, wellicht pas over nóg een jaar. Dat de zin niet weg is, geeft me vooral rust. En dat zorgt weer voor creativiteit en vertrouwen. Dat verhaal, dat komt er wel.
Welke zin van jou wacht nog op een verhaal?
